Cường giáp là một bệnh rối loạn nội tiết thường gặp gây ra do sự mất điều chỉnh giữa hai tuyến nội tiết (tuyến yên và tuyến giáp trạng). Theo Y học cổ truyền, đây là căn bệnh do lo buồn khí kết sinh ra và Đông y có những phương thuốc chữa trị hiệu nghị.
Dấu hiệu nhận biết bệnh
Bệnh cường giáp có liên hệ với chứng “can hoả”, “anh lựu” của Đông y. Theo Y học cổ truyền, bệnh có liên quan đến sự rối loạn tình chí. Sách Chư bệnh Nguyên Hậu Luận, mục “anh lựu” viết: ” Chứng anh lựu là do lo buồn khí kết sinh ra”. Theo ” Ngoại khoa chính tông” viết: “Chứng anh lựu phát sinh không phải âm dương chính khí kết thũng thì cũng do ngũ tạng ứ huyết, trọc khí đàm trệ mà sinh ra”.
Nguyên nhân
Bệnh do khí uất, đàm kết, huyết ứ, hoả uất, âm hư gây nên. Khí uất chủ yếu là can khí uất kết: vui giận thất thường, ưu tư quá độ mà sinh bệnh với biểu hiện bứt rứt, dễ cáu gắt, lo lắng nhiều. Đàm kết do khí trệ lâu ngày sinh ra, biểu hiện tuyến giáp sưng to mức độ khác nhau và có thể có mắt lồi. Huyết ứ do khí trệ đàm kết cũng gây tắc mạch, huyết ứ biểu hiện thường thấy là đau ngực, phụ nữ tắt kinh. Hoả uất xông lên cũng do khí trệ đàm kết, biểu hiện phiền nhiệt (nóng nảy bứt rứt, hồi hộp, mau đói, nhiều mồ hôi, mặt nóng đỏ, rêu lưỡi vàng. Âm hư do uất nhiệt lâu ngày làm tổn thương chân âm, biểu hiện người gầy nóng, tay run, sốt nhẹ, miệng khô, nam liệt dương, nữ tắt kinh, lưỡi thon đỏ, ít rêu.
Biểu hiện bệnh thường gặp
Rối loạn tuyến giáp trạng, người gầy nhanh, nhất là trong đợt bệnh tiến triển có thể sút 2-3kg/tuần dù bạn ăn nhiều. Nhịp tim thường nhanh trên 100 lần/phút và diễn ra thường xuyên. Run tay, thường run ở các đầu ngón tay và bàn tay, run tăng khi bị xúc động, sợ hãi. Thay đổi tính tình như dễ xúc cảm, khó ngủ. Rối loạn kinh nguyệt. Tuyến giáp trạng to. Có thể có rối loạn tuyến yên, mắt hơi lồi hoặc lồi nhiều cả 2 mắt.
Điều trị bệnh theo đông y
Theo Đông y, chữa bệnh cường giáp khi bệnh mới phát nguyên nhân chủ yếu là can uất đờm kết, chữa trị nên lý khí, hoá đờm, nhuyễn kiên, tán kết. Thời kỳ sau, khi phần âm suy, hao tổn thì chữa trị nên nhu Can, tư Thận.
Chữa Can khí uất trệ
Biểu hiện: ngực sườn đau tức, bụng đầy ăn ít, rìa lưỡi đỏ, rêu vàng, mạch huyền.
Phương thuốc: Đơn chi tiêu dao tán gia giảm: Sài hồ, Bạch truật, Bạch thược, Qui đầu, Sinh khương, Bạch linh, Bạc Hà đều 12g, Trần bì, Đan bì, Chi tử đều 8g, Chích thảo 6g, Sinh khương 3 lát.
Chữa Can hoả thinh
Biểu hiện: bứt rứt, nóng nảy, hay cáu gắt, sắc mặt đỏ ửng, sợ nóng, miệng đắng, mồ hôi ra nhiều, hoa mắt, chóng mặt, chân tay run, lưỡi đỏ, rêu mỏng vàng, mạch huyền sác.
Phương thuốc: bài Long đởm tả can thang gia giảm: Long đởm thảo, Hoàng cầm, Chi tử, thiên hoa cùng 12g, Sinh địa, Bạch thược đều 16g, Ngọc trúc 20g. Trường hợp bị nhiệt mau đói, ăn nhiều thêm Hoàng liên, Thạch cao để tả vị nhiệt. Trường hợp tính tình nóng nảy, dễ cáu gắt, mặt đỏ tay run gia Trân châu, từ thạch, Câu đằng, Địa long để bình can.
Chữa Tâm âm hư
Biểu hiện: bứt rứt khó ngủ, hồi hộp ra mồ hôi, mệt mỏi, hụt hơi, chất lưỡi đỏ bóng, ít rêu hoặc rêu mỏng, mạch tế sác.
Phương thuốc: bài Bổ tâm đơn gia giảm: Chu sa 1g (tán bột mịn hoà thuốc uống), Sa sâm 16g, Huyền sâm, Đơn sâm, Thiên môn, Mạch môn, Đương qui, Sinh địa, Bá tử nhân đều 12g, Ngũ vị tử 4g, Sao táo nhân 20g, Viễn chí 6g. Trường hợp thận âm hư (ù tai, miệng khô, vùng thắt lưng đau, gối mỏi) thêm Nữ trinh tử, Hạn liên thảo, Quy bản, Kỷ tử để bổ thận âm.
Chữa Đàm thấp ngưng kết
Biểu hiện: tuyến giáp to, ngực đầy tức, không muốn ăn, nôn, buồn nôn, tiêu lỏng, lưỡi bệu, rêu lưỡi dày, nhớt, mạch nhu hoạt.
Phương thuốc: bài Hải tảo ngọc hồi: Bán hạ, Đương qui, Triết bối mẫu, Phục linh, Trạch tả đều 12g, Xuyên khung 6g, Hải tảo, Côn bối, Hải đới đều 20-40g, Thanh bì 10g.
